چگور/قپوز
چگور (قپوز)
چگور، چُگور، چوگور، سازی زهی و از خانواده ساز قپوز، می‌باشد. برخی چوگور، را با نام قوپوز نیز می‌شناسند. این ساز در دسته سازهای زهی مضرابی قرار می‌گیرد. چگور، در میان ایل‌های ترک براساس نغمه‌ها و اشعار آن‌ها وجود داشته است. در میان هر ایل براساس نغمه‌های مخصوصشان، نام این ساز هم تغییر داشته است. ابتدایی ترین نوع چُگور، در شمال آسیا می‌باشد که جنس سیم چگور، از موی اسب می‌باشد. همچنین دارای دسته‌ای کج است. ساز قپوز، دارای 11-13 پرده است که جز یک ربع پرده (کرن)، مابقی پرده‌ها کامل و یا نیم‌پرده هستند.
انواع چگور
چگور، دارای سه نوع بوده است و آنچه که از ساز قپوز، امروزه برای ما مورد توجه است، “قولجا قوپوز” است. در افسانه‌های باستانی ترکان از آن به عنوان پدر سازهایی نظیر: تنبور، باغلاما، دوتار، و ساز عاشقی یاد نموده اند. رفته رفته این ساز با کوچ ایل‌های ترک به نقاط مختلف جهان راه پیدا نموده و در هر مکان نیز آن را با نامی می‌شناسند.
اجزای چگور
ساز چگور، از لحاظ شکل ظاهری، دارای کاسه طنینی گلابی مانند است. دسته چُگور، همانند دسته ساز تنبور، و کاسه این ساز معمولا از کاسه ساز سه‌تار، بزرگتر است.
ساز چگور یا قپوز
این ساز دارای 9 عدد سیم می‌باشد که 4 سیم از میان سایر سیم‌ها دارای توانایی تولید صداهای اصلی و نغمه‌ها می‌باشند. مابقی سیم‌ها به نوعی واخوان هستند.
نوع کوک
کوک چگور، در سه سیم ابتدایی دارای کوک RE و در شش سیم بالا دارای کوک DO می‌باشند. این نوع کوک بیشتر در ساز چگور همدان به کار می‌رود. نوع دیگری از کوک چوگور وجود دارد که همانند همین اما درسیم چهارم کوک SOL می‌باشد و این کوک با نام “کوک زارنجی” شناسه می‌باشد.
کوک چگور
برای اجرای برخی دستگاه‌ها بهتر است کوک این ساز همانند سایر سازهای زهی دیگر تغییری داشته باشد. مثلا برای اجرای “سه‌گاه ترکی” بهتر است کوک زارنجی بصورت “می” کوک در سیم چهارم باشد. همچنین اجرای دستگاه ماهور، سیم چهارم “فا” کوک باشد.
نواختن چگور
یکی از تکنیک‌های نواختن چگور، استفاده از انگشت شست برای نواختن سیم‌های واخوان است. همچنین استفاده از سرانگشتان سوم و چهارم برای صفحه چوگور می‌باشد. برخی از تکنیک‌های موجود در نواختن ساز چگور، در نواختن ساز باغلاما نیز مرسوم است. نواختن چگور، در میان ایرانیان آذری و مردمان جمهوری آذربایجان رایج است. همچنین عاشیق‌ها، یا همان آشیق‌ها، (به ترکی آذربایجانی: Aşıq، به ترکی استانبولی: Aşık) این ساز را با نام قوپوز می‌نوازند.
عاشیق
عاشیق، آشیق، یا عاشق، عرفایی هستند که در کنار سرودن اشعار و نغمه‌ها، آواز می‌خوانند و ساز می‌نوازند. در گذشته عاشیق‌ها با نام دده (روحانی)، بخشی، و یا اوزان نامیده می‌شده‌اند و در میان ترک‌زبانان، عاشیق‌های آذربایجان بیشتر مورد توجه هستند.
