دَمام
دمام
دمام، از سازهای استوانه ای شکل می باشد که در دسته سازهای کوبه‌ای، جای دارد و صدای دمام، از نوسان پوست آن است. دمام، قدمتی بالغ بر 4000 سال دارد و ناگفته نماند که پیشینه آن به دوره قاجاریه باز می گردد.
دوره قاجار
در دوره سلطنت فتحعلی‌شاه قاجار توجه بسیار زیادی به نوازندگان و خوانندگان شد و موسیقی شکل و جایگاه خاص خود را پیدا نمود. از طبل هایی که نخستین بار در مصر و میانرودان (بین النهرین) یافت شده بودند، بیشتر در مراسم های پایکوبی و نظامی خود استفاده می‌کردند. طناب های Y شکل بسته شده دور این ساز، آن را شبیه سازهای کوبه ای آفریقا و هند نموده است.
جایگاه ساز دمام
زمانی که بنادر بوشهر با بخش هایی همچون آفریقا، تانزانیا و … مبادلات تجاری داشته اند، این ساز نیز به جنوب کشور راه یافت. ساز دمام مورد استقبال همیشگی مردمان جنوب کشور به ویژه بوشهر و بندر گناوه بوده است. اکنون نیز این ساز به ویژه در مراسم های مذهبی همراه سنج مورد استفاده قرار می گیرد. نواختن دمام، در سال 1391 و ساخت دمام، در سال 1393 به ثبت آثار ملی رسیده است.
دمام و سنج
امروزه یکی از سازهایی که به طور معمول با دمام همنوازی می‌گردد، ساز سنج است. این همنوازی به ویژه در بوشهر طرفداران بسیار زیادی دارد. در سال‌های اخیر در بسیاری از شهرها می‌توان همنوازی سنج و دمام را در دسته‌های عزاداری محرم رویت نمود. در واقع ترکیب این دو ساز صدای دلنشین و البته حماسی دارند. یکی دیگر از سازهایی که در همنوازی سنج و دمام گاها همراهی دارد، ساز شیپور است.
اجزای دمام
معمولا در ساخت دمام 4 بخش نقش اساسی ایفا می نمایند که عبارتند از :
پوست، بند، چمبره، و پیپ.
آشنایی با هریک از اجزای دمام
پوست و بند و پیپ
پوست: یکی از اصلی ترین بخش ها در ساخت دمام پوست می باشد. معمولا پوست استفاده شده در این ساز پوست بز و در مواقعی نیز پوست آهو می باشد. بند : بندها در دمام بخشی هستند که در کوک ساز نیز نقش مهمی را ایفا می نمایند. جنس بندها از الیاف بوده و این بندهای الیافی معمولا از درخت گردو یا نارگیل هستند. از انواع آن و مهم ترین آن ها می توان به گش و یا کمبار (کمبال یا کم باد) اشاره نمود. این نوع بندها معمولا از کشورهای آفریقایی و بمبئی وارد می شوند. پیپ: بدنه اصلی و استوانه ای شکل ساز بدون هیچ یک از پوست، بند، چمبره می‌باشد. معمولا تنه درختی است که داخل آن خالی شده است و آن را صیقل داده و برای جلای ساز در نهایت به آن روغن ورنیس می زنند.
چمبره (چنبره)
میله های فلزی نازک و یا نی هایی از چوب های محکمی همچون خیزران می باشند. معمولا چنبره ها اندکی بزرگتر از دهانه ساز دمام ساخته می شوند. هدف از بکارگیری آن ها نگهداشتن پوست ساز و پس از وصل شدن بندها در کشیدن پوست ساز و کوک آن نقش مهمی ایفا می نمایند. معمولا در ابتدا اگر از نی برای ساخت این میله های مدور استفاده نمایند، آن ها را در آب قرار می دهند تا سختی خود را از دست داده و انعطاف پذیر شوند. سپس آن ها را مدور و با بند به هم متصل می نمایند. به عبارتی آن ها را “لکه پیچی” می نمایند. هدف از این کار قرار دادن الیاف و یا پارچه به دور چنبره ها خواهد بود.
نحوه ساختن دمام
اولین مورد در ساخت دمام، آماده سازی و به عبارتی دباغی پوست می باشد. ابتدا پوست را می گندانند. (در هرشهر متفاوت است. شیوه گندانیدن پوست گاهی بصورت قراردادن آن در آب آهک است. گاهی نیز قراردادن پوست در خاکسترهای داغ است. معمولا ماندن پوست در آب آهک بیش از 3ساعت از کیفیت آن کم خواهد نمود). گنداندن پوست به منظور از بین رفتن چربی های آن است.
مراحل ساخت دمام
پس از آن نیز پوست را به طور کامل شستشو و عاری از هر مو خواهند نمود. سپس چنبره کوچک را روی پوست قرار داده و اضافات پوست را روی آن برمی گردانند. چنبره دوم را روی آن می گذارند و سپس پوست را مجدد با حالت اول برمی گردانند که باعث محو شدن هر دو چنبره می شود. پس از این مرحله قاب بندی دمام انجام می گیرد که به جهت جلوگیری از دست دادن جایگاه چنبره ها و شل شدگی پوست می باشد. قاب بندی همان بستن افقی پوست ها توسط بند نازکی به نام “ستلی” می باشد.
بنداندازی دمام
بعد از خشک شدن پوست وارد مرحله بند اندازی دمام خواهیم شد. معمولا این کار با استفاده از سوزنی که قابلیت عبور از پوست و چنبره را داشته باشد (سوزن جوال دوز) انجام می شود. بر روی پوست هر دمام 8-7 سوراخ جهت تعبیه بند قرار داده می شود. برای کشیدن بندها داخل سوراخ ها نیز از چوبی به نام حزام (ازام) استفاده می نمایند که چوبی 40-30 سانتی متری است و معمولا از درخت کنار می باشد. در این مرحله معمولا دو نفر مجرب می بایست دو طرف دمام نشسته و به شیوه درست و استاندارد بندکشی را انجام نمایند.
لیست قیمت دمام
New Page 4
