قیچک

قیچک، با نام دیگر غیژک، ساز زهی آرشه‌ای، می باشد و قیچک‌نوازی، در موسیقی ایرانی شکل گرفته است. خاستگاه این ساز در نواحی جنوب شرقی ایران است. به‌ویژه در سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان. همچنین در شمال افغانستان و در بخش موسیقی سنتی آنها قیچک، مورد توجه و استفاده قرار می گیرد.

جنس قیچک

کاسه طنینی غیژک، از جنس چوب گردو و بعضا توت می باشد. 4 سیم قیچک، فلزی هستند که بر روی آن تعبیه شده اند. همچنین در این ساز از جنس پوست آهو و گوسفند استفاده می شود. نواختن قیچک، مشابه ویولنسل می باشد. بطوری که در اندازه بزرگتر قیچک که به آن قیچک بم می گویند از آرشه ویولنسل استفاده می شود.

سازنده قیچک

یکی از سازندگان قیچک، حسین قلمی متولد 1328 گلپایگان می باشد. از اساتید سیستانی هم میتوان به زنده یاد “علی محمد بلوچ” معروف به علیوک اشاره نمود. او هم در نواختن قیچک سیستانی (قیچک بلوچی) و قیچک زابلی، منحصر به فرد بود. همچنین در آموزش ساز قیچک به هنردوستان این ساز بسیار چیره دست بود. او یکی از پیشکسوتان موسیقی قیچک در بلوچستان بوده که ساز قیچک بلوچی را به مقام والایی رسانده است.

انواع قیچک

پس از مدتی کوک ساز قیچک و ساختمان ساز قیچک تکمیل تر شد. علاوه بر شنیدن صدای آن در موسیقی نواحی ایران با حمایت سازمان فرهنگ و هنر، پای این ساز به تکنوازی ها و ارکسترها نیز باز شد.

موسیقی نواحی ایران: (موسیقی که در آن نواها، نغمه ها و نواختن سازهای ایرانی رواج دارد)

انواع ساز قیچک در 3 پیکر رونمایی شد:
1. قیچک سوپرانو
2. قیچک آلتو
3. قیچک باس

کاربرد انواع قیچک

هر سه مورد در وسعت صوتی حدودا سه اّکتاو هستند. معمولا قیچک سوپرانو در تکنوازی ها کاربرد دارد. دو نوع دیگر در ارکستر ها برای همنوازی‌ها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند. ناگفته نماند که در ارکسترها گاها ممکن است تکنوازی قیچک آلتو یا باس هم شاهد باشیم. پس از تلاش ها نهایتا آرشه مورد استفاده در قیچک به استاندارد آرشه ویولن رسید. اکنون دقیقا آرشه ها همانند یکدیگر می باشند.

تفاوت قیچک و کمانچه

کمانچه و قیچک از نظر شکل ظاهری با یکدیگر متفاوت هستند. کمانچه کاسه طنینی گرد و قیچک کاسه طنینی چتری مانند دارد. دسته کمانچه کشیده و بلند و دسته قیچک کوتاه می باشد. کمانچه دارای پایه ای برای قرار گرفتن روی زمین است. و قیچک فاقد هرگونه پایه است. همچنین این دو ساز از لحاظ کوک و پوست، آرشه و سایر اجزای تشکیل دهنده تفاوت هایی دارند. صدای ساز قیچک از صدای ساز کمانچه بم تر می باشد.