دف

دف

از سازهای کوبه ای و اصیل ایرانی میتوان به دف اشاره کرد. این ساز اصیل یک دایره بزرگ است که بر روی آن پوست نازکی کشیده شده است. مانند پوست آهو. این ساز با ضرب انگشتان دست از خود صدا تولید میکند. اجزای آن شامل کلاف اصلی، پوست، حلقه ها، گل یخ ها. کمانه یک حلقه چوبی با عرض ۵ الی ۶ونیم سانتی متر است. این اندازه با توجه به زن و یا مرد بودن نوازنده متغییر است. کمانه به شکل دایره است و معمولا از جنس چوب می باشد. در پشت این چوب یک جای انگشت مشاهده می کنید که محل قرارگیری انگشت شست می باشد. به اصطلاح به آن شستی می گویند. کمانه به دو شکل وجود دارد، کمانه یک کمه و کمانه دو کمه.

کمانه یک کمه و کمانه دو کمه

کمانه یک کمه سبک تر و خوش دست تر بوده و از چوبی با قطر یک و نیم سانتی متر ساخته می شود. دو سر این چوب به گونه ای به هم وصل می شوند که کمانه شکل دایره به خود بگیرید. این کمانه به دلیل کم وزن بودن آن مناسب تر برای خانم ها می باشد. کمانه دو کمه از دو چوب با ضخامت و قطر نیم سانتی متر که بر روی هم دیگر پرس شده اند ساخته شده است. این کمانه سنگین تر از کمانه یک کمه می باشد اما مقاوم تر و محکم تر از آن است.

پوست روی ساز

پوست روی ساز معمولا از جنس طبیعی و یا مصنوعی می باشد. امروزه به دلایل مختلف بیشتر از پوست مصنوعی در ساز استفاده می کنند.از جمله دلایل این استفاده، نداشتن بوی نامطبوع پوست مصنوعی نسبت به پوست طبیعی است. پوست طبیعی معمولا از پوست بدن بز، گوسفند، آهو، میش و… تهیه میشود و به همین دلیل بسیار بوی نامطبوعی دارد. به دلیل تماس دست با پوست طبیعی، بسیاری از بیماری ها ممکن است ایجاد گردد. پوست مصنوعی بوی نامطبوعی ندارد. ایجاد حساسیت نمیکند، قابلیت کوک شدن و تغییر کوک دارد. دارای کوک ثابت می باشد و به دلیل کشش یکسان پوست کمانه تاب برنمی‌دارد. همه این موارد و بسیاری از موارد دیگر دلیل اصلی انتخاب پوست مصنوعی نسبت به پوست طبیعی می باشد.

اجزای دف

از دیگر اجزا ساز می توان به حلقه ها و گل میخ ها اشاره کرد. در جدار داخل کمانه ساز یکسری میخ های قلاب مانندی تعبیه شده است که روی آن حلقه های سه تایی و چهار تایی با فاصله سه سانتی متر از پوست کمانه و یک سانتی متر از دسته پهلویی نصب و تعبیه شده است. نام دیگر این حلقه ها جلاجل می باشد. گل میخ ها برای نگه داشتن پوست بر روی کمانه استفاده می شود. محل قرارگیری آن در قسمت پشت و در ضخامت یک و نیم سانتی متری می باشد. ظاهری شبیه پونز دارد و پوست را بر روی کمانه سفت و محکم نگه می دارد.

دایره

ظاهر این نوع ساز به ساز دایره زنگی قدیمی و ساز دایره دارد. تفاوت دف و دایره در ابعاد و صدای آن ها است. اندازه ساز دایره کوچک تر و صدای ساز دایره نازک تر است. قیمت ساز دایره از ۷۰ هزار تومان شروع شده و تا یک میلیون میرسد. دایره نوازی از قدیم در ایران رواج داشته و طرفداران ویژه خود را در کشورهای مختلف به ویژه آسیایی نظیر ایران، افغانستان، تاجیکستان، آذربایجان و… دارد. تعداد زنجیرهایی که به دایره وصل می باشد کمتر بوده و از همین رو صدای نازک تری نسبت به دف از خود تولید میکند.

قدمت دایره

در کتب قدیمی در مورد این ساز آمده است که پایه اصلی مجالس عیش و نوش، عرفانی و ذوق بوده و در اصل برای حفظ و حمایت از ساز و حفظ وزن کارایی داشته است. در حال حاضر پیروان طریقت قادریه و آیین یارسان از گروه هایی هستند که از این ساز در مراسمات خود استفاده می کنند و از احترام خاص و ویژه ای برای آن برخوردارند. امروزه این ساز در میان بانوان کشورمان، ایران، بسیار پرطرفدارن شده است. از اساتید بزرگ این عرصه می توان به مرحوم خلیفه میرزا آغه غوثی، خلیفه کریم صفوتی، استاد بیژن کامکار، اردشیر فهیمی، استاد مسعود حبیبی و… اشاره کرد.